Artykuły i publikacje
Wiosna to czas, gdy światła w ciągu doby mamy coraz więcej. Dzień staje się zauważalnie dłuższy i na te zmiany reagują zarówno rośliny, jak i zwierzęta. Aktywności organizmów żywych na zmiany okresów światła i ciemności zarówno w ciągu doby, jak i w ciągu roku nazywamy fotoperiodyzmem. Czy zatem zanieczyszczenie światłem może w istotny sposób zaburzać percepcję dnia i nocy u zwierząt?
Jedną z pierwszych oznak wydłużającego się na wiosnę dnia jest poranny śpiew ptaków. W Polsce zwykle zaczyna się on w połowie marca. W miastach oraz w miejscach o silnym zanieczyszczeniu światłem ptaki znacząco przyspieszają swoją aktywność wokalną. Na sztuczne światło w nocy szczególnie wrażliwe są gatunki o naturalnej najwcześniejszej aktywności dobowej, tj. kos Turdus merula oraz rudzik Erithacus rubecula. Gatunki te charakteryzują duże gałki oczne, dzięki czemu potrzebują mniej światła do żerowania i bycia aktywnym. W warunkach zanieczyszczenia światłem ptaki te potrafią przyspieszyć wokalizację nawet o miesiąc, ponadto także w ciągu doby szybciej przystępują do porannego chóru niż nich pozamiejscy pobratymcy. W polskich miastach powoli normą staje się nocna aktywność wokalna ptaków już w pierwszej połowie lutego. W ośrodkach miejskich światło nie jest jedynym czynnikiem przyspieszającym aktywność – dochodzą tutaj także inne czynniki antropogeniczne, takie jak hałas czy wyższa temperatura. Natomiast badania nad wpływem zanieczyszczenia światłem na ptaki w środowiskach pozamiejskich także wykazały istotny wpływ na cykle aktywności wokalnej u ptaków.
Wszystkie osoby zainteresowane problematyką nadmiaru sztucznego światła uzyskały nowe źródło wiedzy i narzędzie pomocne w edukacji na ten temat. Przygotowany przez członków Light Pollution Think Tank Poradnik multidyscyplinarny pt. „Zanieczyszczenie światłem. Identyfikacja i przeciwdziałanie”, to skondensowana, aktualna wiedza przekazana w przystępnej formie tekstowej i graficznej. Wśród autorów opracowania wymienić należy: prof. dr hab. Krystynę Skwarło-Sońtę z Uniwersytetu Warszawskiego, dr Sylwestra Kołomańskiego z Uniwersytetu Wrocławskiego, dr inż. Annę Kołton z Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłątaja w Krakowie, dr hab. Tomasza Ściężora z Politechniki Krakowskiej, dr inż. Przemysława Tabakę z Politechniki Łódzkiej czy mgr inż. Karolina Skorb z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN oraz innych współautorów. Jednak think-tank zrzesza znacznie szersze grono osób wywodzących się z różnych środowisk, jak uczelnie wyższe, instytuty badawczo-rozwojowe, centra nauk, organizacje pozarządowe, podmioty samorządowe czy spółki gospodarcze.
Jednym z efektów działań podjętych przez LPTT jest niniejszy Poradnik oraz wcześniejsza kampania billboardowa czy konsultacje dokumentów ustawodawczych, planistycznych itp.
W czerwcu 2019r. ukazała się publikacja monografii pt. "Zanieczyszczenie światłem. Źródła, obserwacje, skutki", jako wydanie pokonferencyjne części autorów wystąpień z 2017 roku, które miały miejsce podczas VI OKZŚ w Warszawie. Wydanie publikacji pod redakcją Andrzeja Z. Kotarby, zostało sfinansowane ze środków Stowarzyszenia POLARIS-OPP w ramach Akcji "1% na astronomię" na rzecz ochrony ciemnego nieba w Polsce, oraz ze środków statutowych Centrum Badań Kosmicznych PAN. Wydanie zawiera kilka bardzo interesujących podejść do tematu, udowadniających iż zagadnienie zjawiska zwanego jako "light pollution" nie można traktować jedynie w kategorii problemu "braku widoczności gwiazd na nocnym niebie". Jest to również namacalny dowód, iż środowisko osób zajmujących się tym tematem w Polsce jest coraz szerze i coraz bardziej aktywne. Życzmy sobie tylko, aby wraz ze wzrostem liczby badaczy i naukowców, zwiększała się także ilość osób zainteresowanych czynną ochroną ciemnego nieba w naszym kraju, bowiem z tym drugim jest niestety aktualnie dosyć słabo...
Co Polacy wiedzą o zanieczyszczeniu sztucznym światłem? Niestety niewiele... przynajmniej tak donoszą badania opinii publicznej wykonane przez TNS Polska na zlecenie Ministerstwa Środowiska i choć jest to analiza opracowana pod koniec 2015 roku, nie ma co ukrywać, że nadal jest źle z naszą, krajową świadomości na temat uciążliwości światła. Działacze Programu Ciemne Niebo na każdym kroku spotykają się z niezrozumieniem tematu, błędnym utożsamianiem zjawiska z brakiem oszczędności energii elektrycznej, a nawet nagminnym spłycaniem problemu do rangi nieistniejących bądź nieistotnych. Tymczasem z roku na rok sztucznego światła przybywa zarówno na naszych ulicach, jak i podwórkach.
Jesienne wycieczki w poszukiwaniu ciemnego nieba i akcentów związanych z astronomią, można rozpocząć od lektury ciekawego artykułu autorstwa Roberta Szewczyka, ktory ukazał się w najnowszym numerze "Świat Kobiety. Siedlisko" wydawanego przez PHOENIX PRESS na licencji Wydawnictwa Bauer. Począwszy od strony nr 30 znajdziemy w nim opis zagrożeń środowiskowych związanych z brakiem naturalnej ciemności, porady jak zachować piękno nocnego firmamentu oraz szeroki opis miejsc, gdzie obserwacje gwiazd są najprzyjemniejsze dla oka. Znajdziemy tu także kompozycje ciekawych ujęć nocnego nieba jak i garść informacji kontaktowych do miejsc czy instytucji zajmujących się propagowaniem astronomii. Działaczy ciemnego nieba zapewne ucieszy również fakt, iż to kolejna już publikacja na ten temat w tegorocznej "prasie kolorowej", co może świadczyć o coraz większym zainteresowaniu tematyką "ochrony nocy".